Turistička destinacija je prostor u kojem se manifestuju mnoge osobenosti turističkog fenomena.
Turizam je jedna od retkih (ako ne i jedina) delatnosti u kojoj je praksa razvijenija od teorije. Na primer, ljudi su prvo izučili osnove matematike i fizike pa su krenuli da prave mostove i oblakodere. Dakle, teorija pa praksa. U turizmu su stvari drugačije – ljudi su prvo počeli da putuju, da bi znatno kasnije to putovanje radi zadovoljstva privuklo pažnju teoretičara. Turistička teorija se često kod nas smatra nepotrebnom, ali su u razvijenijim zemljama davno shvatili da se samo kvalitetnim planiranjem turističkog razvoja mogu osigurati najpozitivniji efekti tog razvoja, i minimalizovati negativne posledice. Jedan od najbitnijih elemenata u tom planiranju svakako su turističke destinacije, pa evo ukratko nekih teoretskih destinacijskih osnova…
Turističke destinacije su prostori u kojima prevagu imaju turistički resursi i vrednosti, u kojima je turizam dominantna ili objedinjujuća aktivnost i gde je fizionomija prostora u najvećoj meri oblikovana pod uticajem turizma kao glavnog agensa transformacije.
Destinacija je geografski više-manje ograničen deo prostora koji zadovoljava turističke potrebe i zahteve, uobičajenih ili specifično ciljanih grupa turista. Ona predstavlja bitno mesto za primenu planiranja i strategije upravljanja. Destinacije su u fokusu pažnje svih interesnih grupa u turizmu jer upravo one u najvećoj meri podstiču i motivišu turistička putovanja.
U ranijim shvatanjima turističke destinacije su bile usko vezivane za pojam turističkog mesta. Po tom tradicionalnom konceptu destinacije kao turističkog mesta, destinacije se identifikuju sa mestima i oblastima određenim administrativnim granicama, na čije formiranje su uticali vlasnički odnosi, način korišćenja zemljišta, važni politički događaji itd. Za razliku od toga, savremeni pristup turističkoj destinaciji polazi od destinacije kao prostorne oblasti koju posećuju i koriste turisti, nezavisno od njenih administrativnih granica.
Granice turističke destinacije treba da odredi tržište, jer granice su rezultat tržišne prihvaćenosti i valorizacije određene destinacije. Dakle, pojam turističke destinacije, suprotno od pojma turističkog mesta, nema u prostoru čvrste granice, pogotovo nema uvek iste kriterijume po kojima bi se takve granice mogle povući (Jović, Čomić, Popović, 2008:121).
Dakle, turistička destinacija nema granice. Za potrebe turističkog planiranja, organizacije i promocije, moguće je odrediti konture destinacije, ali nikako povlačiti oštre granice. Granice turističke destinacije određuje tržište, odnosno sami turisti. Granice i veličina destinacije se nalaze i u percepciji samih turista. Na primer, za nekog turistu, Barselona kao grad sa svim svojim sadržajima i atrakcijama predstavlja destinaciju; za drugog je međutim destinacija samo čuveni stadion Nou Kamp i sve vezano za čuveno sportsko društvo, a druge atrakcije ga ne interesuju; treći turista je tu zbog kulturno-istorijskih spomenika i gastronomije; a neko percepira Barselonu kao glavni grad Katalonije, kao destinacije.
Iz navedenog sledi da i veličina turističke destinacije nije striktna ili uobičajena kategorija, ona može i te kako varirati: to može biti čitava država pa i kontinent (Australija), region (Španske obale), ostrvo (Island), grad, metropola, selo, banja, planina, jezero i td.. Po nekim autorima to može biti i pojedinačan smeštajno-ugostiteljski objekat, npr., hotel u kome se ostvaruje turistički promet ili pak brod za kružno putovanje koji posećuje nekoliko luka.
Svaka turistička destinacija ima određene elemente. Prema Rodžeru Karteru, destinacijskog menadžera Svetske Turističke Organizacije (WTO), turističku destinaciju čini šest osnovnih elemenata:
1. Atrakcije su svi objekti i pojave u prostoru koje mogu biti na bilo koji način privlačne za turiste. One su uglavnom primarni cilj turista i u žiži su njihovog interesovanja; to je ono što ih privlači i podstiče da krenu na put i posete baš tu destinaciju; one su uzrok i razlog dolaska turista i njihovog kretanja.
2. Pogodnosti predstavljaju široki spektar usluga i objekata koji su, pored ostalog, u službi boravka gostiju. To su: osnovna infrastruktura, komunalne usluge, javni prevoz, putevi, smeštaj, ugostiteljstvo, trgovina, zanatstvo, sportski tereni, vodiči, brojne informacije i dr..
3. Dostupnost se ogleda u turističko-geografskom položaju destinacije, saobraćajnoj infrastrukturi, terminalima, ali i u viznom režimu, uslovima za ulazak u zemlju i dr.
4. Imidž – jedinstveni karakter, ugled i slika destinacije na tržištu je presudna u privlačenju pažnje potencijalnih gostiju. Nije dovoljno da destinacija raspolaže kvalitetnim asortimanom atrakcija i pratećim pogodnostima ukoliko potencijalni posetioci nisu svesni toga. Pored jedinstvenosti, atraktivnosti i znamenitosti destinacije, važnu ulogu u njenom imidžu imaju i kvalitet životne sredine i briga o njenom očuvanju, bezbednost, nivo i kvalitet usluga, ljubaznost domicionog stanovništva i dr. U stvaranju i održavanju imidža destinacije veliku ulogu imaju aktivnosti marketniga, e – marketinga, brendiranja, pa i lobiranja, i naravno – mediji. Kao i u drugim delatnostima, tako i u turizmu, dobar imidž je nešto što se stvara godinama, decenijama, a može se srušiti u trenu. Zato se ovoj osetljivoj kategoriji mora poklanjati velika i konstantna pažnja, kako bi se iz nje izvukle što veće koristi.
5. Cena je važan aspekt konkurentnosti destinacije. S obzirom na kompleksnost turističke ponude, različiti su i faktori koji utiču na formiranje cena na turističkom tržištu.
6. Kadrovi – Turizam je radno intenzivna delatnost. Možda ni u jednoj drugoj delatnosti značaj kadrova nije toliko veliki. I pored savremenih tehnologija, rezervacionih i informacionih sistema koji pružaju brojne usluge turistima, zamenjujući ljudski rad, ipak je lični kontakt raznih turističkih kadrova (radnici u agenciji, osoblje hotela, vodiči, zaposleni u ugostiteljstvu, trgovini,…) i turista nešto na čemu se temelji i počiva turistička industrija. Pored zaposlenih koji imaju lični kontakt sa turistima, iz čega proizilaze i brojni socio-psihološki momenti, izuzetno je velika uloga i značaj rukovodećeg kadra. Školovanje i razvoj kadrova treba usaglasiti sa planovima i ciljevima razvoja. Potrebni su stručnjaci koji će razumeti suštinu turističkog fenomena i koji će sa teoretskim znanjem pristupati praksi, što do sada i nije bio čest slučaj u našim uslovima. Tako osposobljeni kadrovi, koji će poznavati sve aspekte turizma, a ne samo njegovu ekonomsku dimenziju, moraju biti osnov razvoja turizma svake destinacije, regiona, odnosno države. Ulaganje u kontinuirano obrazovanje svih zaposlenih u turizmu se mora posmatrati kao investicija!